মাছৰ উৎপাদন

আলংকাৰী মাছপালন

আলংকাৰী মাছ পালন আৰু ইয়াৰ বৃদ্ধি ঘটোৱা কাৰ্য্যই বহুতকে আনন্দৰ খোৰাক যোগোৱাৰ ওপৰিও অৰ্থ উপাৰ্জনৰ পথো খুলি দিয়ে। গোটেই বিশ্বজুৰি প্ৰায় ৬০০ বিধ আলংকাৰী মাছৰ প্ৰজাতি আছে। ভাৰতীয় পানীত ১০০ তকৈয়ো অধিক থলুৱা প্ৰজাতি আৰু প্ৰায় একে সংখ্যক আৱদ্ধ ৰাখি প্ৰজনন কৰা বিদেশী মাছৰ প্ৰজাতিৰে আলংকাৰী মাছৰ ক্ষেত্ৰত চহকী বৈচিত্ৰতা আছে।

প্ৰজননৰ বাবে উপযুক্ত মাছৰ প্ৰজাতি /প্ৰকাৰ

পৰিষ্কাৰ থলুৱা আৰু বিদেশী জাতৰ পৰিষ্কাৰ পানীৰ মাছবিলাকৰ ভিতৰত ভাল চাহিদা থকা মাছবিলাকৰ প্ৰজনন ঘটাই ব্যৱসায়িকভাবে পালন কৰিব পাৰি। অতি সহজতে উৎপাদন কৰিব পৰা, ব্যৱসায়িকভাবে জনপ্ৰিয় প্ৰজাতিবিলাক এগলেয়াৰচ আৰু লাইভবিয়াৰাৰচ প্ৰকাৰ হিচাপে আহে।

লাইভবিয়াৰাৰচ প্ৰজাতি

• গুপিচ (পিঅচিলিআ ৰেটিকুলেটা)
• মলি (মলিনেচিয়া প্ৰজাতি)
• ছউৰ্ড টেইল (ঝিফুফৰাচ প্ৰজাতি)
• প্লেটি

এগ লেয়াৰচ

• গল্ড ফিছ (কাৰাচিয়াছ অউৰেটাচ)
• কই কাৰ্প (চাইপ্ৰিনাচ কাৰপিঅ ভাৰকল)
• জেব্ৰা ডানিঅ (ব্ৰেকিডানিঅ ৰেৰিঅ)
• ব্লেক উইনড’ টেট্ৰা (চিমনক্ৰ’-চিম্বাচ প্ৰজাতি)
• নিয়ন টেট্ৰা (হাইফেছ’-ব্ৰাইকন ইন্নেচি)
• চাৰপে টেট্ৰা (হাইফেচ্ছ’ব্ৰাইকন কেল্লিচটাচ)

অনান্য

• বাবুল নেষ্ট বিল্ডাৰ্চ
• এনজেল ফিচ (টেৰফাইলাম স্কেলেৰি)
• ৰেড-লাইন টৰপেনড’ ফিচ (পোনটিয়াচ ডেনিচনি)
• লচেচ (বটিয়া প্ৰা.)
• লিফ ফিচ (নানডোচ নানডোচ)
• স্নেকহেড (চানা অৰিএনটেলিচs)

আলংকাৰী মাছ সফলভাবে উৎপাদন কৰাৰ কিছুমান কিটিপ

• প্ৰজনন আৰু পালন কৰা গোটটো পানী আৰু বিদ্যুতৰ অব্যাহত যোগান থকা ঠাইৰ ওচৰত হব লাগে। ইউনিটটোৰে বোৱতী পানী বৈ যাব পৰাকৈ জলধাৰাৰ ওচৰত হলে ভাল।
• তৈলৰ খলিহৈ, ৰাইচপলিচ, চাপৰ আদি কৃষিৰ উপজাত সামগ্ৰী আৰু প্ৰাণীজ মাংসসাৰ যেনে শুকান মাছৰ গুড়ি, মিছামাছৰ মূৰৰ পৰা পোৱা গুড়ি আদিৰ যোগান অব্যাহত থাকিলে মাছৰ বাবে পেলেট দানা বনোৱাত সুবিধা হয়। প্ৰজননৰ বাবে বাচনি কৰা মাছৰ জাকটো উত্তম প্ৰকাৰৰ হব লাগে যাতে এইবোৰে বিক্ৰীযোগ্য উত্তম মানদণ্ডৰ মাছ উৎপাদন কৰে। পোৱালিবিলাকক প্ৰজনন কৰোৱাৰ পূৰ্ণ বয়সলৈকে লালন-পালন কৰি লোৱাটো উত্তম। ই মাছ চোৱা-চিতা কৰাৰা অভিজ্ঞতাৰ উপৰিও নিয়ন্ত্ৰিতভাবে বাচনি কৰাত সহায় কৰে।
• প্ৰজনন গোটটো ৰেলষ্টেচন বা বিমানবন্দৰৰ ওচৰত হব লাগে যাতে জীয়া মাছ সহজতে স্থানীয় বজাৰত বিক্ৰী আৰু ৰপ্তানি কৰিব পাৰি।
• প্ৰতিপালন কৰাৰ বিভিন্ন দিশৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিবলৈ মাছ উৎপন্ন কৰোতাই পৰাপক্ষত কেৱল এটা ব্যৱসায়িকভিত্তিক প্ৰজাতিৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব দিব লাগে।
• বজাৰৰ চাহিদা আৰু গ্ৰাহকৰ পচন্দৰ ওপৰত যথাযথ জ্ঞান, তাৰোপৰি ব্যাক্তিগত সম্পৰ্ক আৰু সৰ্ব্বজনীন সম্পৰ্ক ৰক্ষা কৰাটো প্ৰয়োজন।
• বজাৰকৰণ আৰু গভেষণাৰ ক্ষেত্ৰত হৈ থকা নতুন অগ্ৰগতিবিলাক অনুসৰন কৰিবলৈ অগ্ৰগণী আৰু বিশেষজ্ঞ গোটৰ লগত সু-সম্পৰ্ক বজাই ৰাখিব লাগে।

বোকাৰ কেঁকোৰা

ৰপ্তানী বাজাৰত অত্যাধিক চাহিদা থকাৰ বাবে বোকাৰ কেঁকোৰা খুবেই জনপ্রিয়। অন্ধ্রপ্রদেশ, তামিলনাডু, কেৰালা আৰু কর্ণাটকৰ উপকূল অঞ্চলবিলাকত ব্যৱসায়িক ভিত্তিত বোকাৰ কেঁকোৰা পালনৰ দ্রুত উন্নতি হৈছে।

মাড কেঁকোৰাৰ ধৰণ

স্কাইলা শ্ৰেণীৰ বোকাৰ কেঁকোৰা উপকূল অঞ্চল, নদীৰ মোহানা আৰু নদীৰ কাষৰ আৱদ্ধ পানীত থাকে।

ডাঙৰ প্ৰজাতি :

• ডাঙৰবিলাকক আঞ্চলিক ভাষাত ‘সেউজীয়া বোকাৰ কেঁকোৰা’ বুলি কোৱা হয়।
• এইবিলাক 22 চে.মি.লৈকে বহল খোলা আৰু 2 কি.গ্ৰামলৈকে ওজনৰ হয়।
• এইবিলাক মুক্তভাবে থাকে আৰু সকলো অনুসঙ্গত পাঁকোনীয়া দাগ থাকে।

সৰু প্ৰজাতি

• সৰু শ্ৰেণীৰবিলাক ‘ৰেড ক্ল’ নামে পৰিচিত।
• এইবিলাক 12.7 চে.মি. খোলা আৰু ওজন 1.2 কি.গ্ৰামলৈকে হয়।
• এবিলাকৰ বহুকোনা দাগ নাথাকে আৰু গাত খান্দি থাকে।

চপোৱা আৰু বাজাৰকৰণ কৰা

• কিমান টান হল চাবলৈ সময়ে সময়ে কেঁকোৰা বিলাক পৰীক্ষা কৰিব লাগে।
• অতি ৰাতিপুৱাতেই বা সন্ধিয়া সময়ত কেঁকোৰা ধৰিব লাগে।
• উঠোৱা কেঁকোৰাবিলাক ধূলি আৰু বোকা পৰিষ্কাৰ কৰিবলৈ নিমখীয়া পানীত ধুব লাগে আৰু ঠেংবিলাক নভঙাকৈ সাবধানে বান্ধি দিব লাগে।
• উঠোৱা কেঁকোৰাবিলাক ভিজা অৱস্থাত ৰাখিব লাগে। এইবিলাকক ৰ’দৰ তাপৰ পৰা আঁতৰাই ৰাখিব লাগে যাতে মৰি নাযায়।

পৰিষ্কাৰ পানীত মুকুতা পালন

মুকুতাৰ পালন কি?

মুকুতা হল মোলাস্কা প্ৰজাতিৰ শামুকৰ পৰা উপন্ন এবিধ প্রাকৃতিক ৰত্ন। ভাৰতবৰ্ষকে ধৰি পৃথিবীৰ সকলো ঠাইতে এফালে যেনেকৈ মুকুতাৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে, আনফালে অত্যাধিক হাৰত মুকুতা উঠোৱা আৰু প্রদূষণৰ ফলত প্রকৃতিত ইয়াৰ সংখ্যা কমি গৈছে। ভাৰতে ঘৰুৱা চাহিদা পূৰাবলৈ আন্তর্জাতিক বজাৰৰ পৰা প্রচুৰ পৰিমানে মুকুতা আমদানি কৰে। ভুৱনেশ্বৰৰ চেন্ট্রেল ইন্সটিট্যুট অফ ফ্রেছওৱাটাৰ একুৱাকালচাৰে গোটেই দেশজুৰি উপলব্ধ সাধাৰণ পৰিষ্কাৰ পানীৰ শামুক (ম’ছেল- mussel)ৰ পৰা পৰিষ্কাৰ পানীত মুকুতা পালনৰ প্রযুক্তি উলিয়াইছে। বালিৰ দানা, কীট ইত্যাদি কোনো বাহিৰা বস্তু কেনেবাকৈ এনে শামুকৰ দেহত প্রবেশ কৰাৰ পিছত শামুকে যদি ইয়াক পৰিত্যাগ কৰিব নোৱাৰিলে আৰু তাৰ পৰিবৰ্ত্তে ইয়াৰ ওপৰত স্তৰে স্তৰে এটি চকচকিয়া আস্তৰণ পৰি মুকুতা তৈয়াৰ হয়। এই প্ৰক্ৰিয়াটো মুকুতা পালনত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

পৰিষ্কাৰ পানীত মিছামাছ পালন(ভাৰতীয় নদীৰ মিছামাছ)

পৰিষ্কাৰ পানীৰ মিছামাছৰ বিষয়ে কিছু কথা

পৰিষ্কাৰ পানীৰ মিছামাছ (মেক্র’ব্রেকিয়াম মেলকমছোনাই)হ’ল সাধাৰণতে বঙ্গোপসাগৰত মিলিত হোৱা ভাৰতীয় নদীবিলাকত জন্মা দ্বিতীয় বৃহত্তম দ্রুত বর্ধনশীল মিছামাছ। একক পালন পদ্ধতিত 750-1000 কি.গ্ৰাম মিছামাছ/হে /8 মাহত উত্পাদন হয়। ইয়াৰ ওপৰিও ইয়াক বহুপালন পদ্ধতিত ৰৌ, কাতল ইত্যাদি প্রধান ভাৰতীয় কার্প প্রজাতি আৰু চাইনীজ কার্পৰ লগতো পালন কৰিব পৰা যায় যাৰ পৰা 400 কি.গ্ৰাম মিছামাছ আৰু 3000 কি.গ্ৰাম কার্প/হে/বছৰ পোৱা যাব পাৰে। যিহেতু এই প্রজাতিৰ ব্যৱসায়িক পালনৰ বাবে প্রয়োজনীয় পৰিমাণৰ বীজ প্রকৃতিৰ পৰা পোৱা নাযায়, সেয়ে বছৰ জুৰি জোগানৰ বাবে নিয়ন্ত্রিত পৰিবেশত বৃহৎ মাত্রাত বীজ উৎপাদন অত্যন্ত জৰুৰী। বহুল পৰিমানে বীজ উৎপাদন আৰু ডাঙৰ কৰাৰ প্রযুক্তিৰ উদ্ভাৱনে মাছপালক আৰু উদ্যোগীসকলক আকৰ্ষিত কৰিছে।

ব্রূড স্ট’ক পৰিচালনা

ব্রূড স্ট’ক আৰু কণীযুক্ত স্ত্রী মিছামাছ হ’ল অব্যাহতভাবে বীজ উৎপাদন কৰাৰ বাবে অত্যাৱশ্যকীয় উপাদান। এই প্রজাতিৰ যৌন পৰিপক্কতাৰ ক্ষেত্রত কৃষি- জলবায়ুৰ অৱস্থাৰ উপৰত নির্ভৰ কৰি প্রচুৰ বৈচিত্র্যতা দেখা যায়। গঙ্গা, হুগলী আৰু মহানদী নদীবিলাকত প্রজনন আৰু পৰিপক্ক মে মাহত আৰম্ভ হৈ অক্টোবৰৰ শেষলৈকে থাকে, আনহাতে গোদাবৰী, কৃষ্ণা আৰু কাবেৰী অঞ্চলত ই এপ্রিলত আৰম্ভ হৈ নভেম্বৰলৈকে থাকে। পুখুৰি জাতীয় জলাশয়ত সাধাৰণতে মাছবিলাক সর্বাধিক 60-70 মি.মি. আকাৰৰ হলে যৌন পৰিপক্কতা পায়। কিছুমান পুখুৰিত গোটেই বছৰজুৰি কণীযুক্ত স্ত্রী মিছা মাছ দেখা যায়৷ মুঠ সংখ্যাৰ অনুপাতত স্ত্রী মিছা মাছৰ সংখ্যা আগস্ট-চেপ্টেম্বৰ মাহত অধিক হোৱা দেখা যায় আৰু এই সময়ত এইবিলাকে যথেষ্ট সংখ্যক কণী বহন কৰে (8000-80,000)৷ এটা ঋতুত মিছামাছৰ 3-4 বাৰ প্রজনন ঘটে৷ এয়াৰ-লিফ্ট বায়ো-ফিল্টাৰ ৰি-চার্কুলেটৰি চিস্টেম ব্যৱহাৰ কৰি আৱদ্ধ পদ্ধতিত সফলভাবে প্রজনন আৰু গোটেই বছৰ জুৰি বীজ উৎপাদন কৰাটো সম্ভৱপৰ৷

গ্রো-আউট কার্প পালন (জলাশয়ত পালন)

ব্যৱসায়িক কাৰ্পৰ প্ৰকাৰ

ভাৰতবর্ষত মাছপালনৰ ক্ষেত্ৰত কাৰ্পেই প্রধান। ভাৰতবৰ্ষত মূখ্যতঃ তিনিধৰনৰ প্রধান ভাৰতীয় কাৰ্প যেনে কাতল, ৰৌ, মিৰিকা আৰু ইয়াৰ লগতে তিনিটা বিদেশী কাৰ্প, যেনে চিলভাৰ কাৰ্প, গ্রাছ কাৰ্প আৰু সাধাৰণ কাৰ্পৰ অৱদান দেশখনৰ মুঠ মাছপালনৰ ৮৫ শতাংশ। প্ৰযুক্তিগত হস্তক্ষেপৰ ফলত যোৱা তিনি দশকত পুখুৰী আৰু জলাশয়ত মাছৰ জাতীয় গড় উৎ‌পাদনৰ মাত্রা প্রায় ৬০০ কিলোগ্ৰাম/হে পৰা বাড়ি ২০০০ কিলোগ্ৰাম/হে.-তকৈয়ো অধিক হৈছে। অন্ধ্রপ্রদেশ, পশ্চিমবঙ্গ, পাঞ্জাব আৰু হৰিয়ানা ইত্যাদি ৰাজ্যত

মাছ ধৰা

মাছ ধৰাটো সাধাৰণতে ১০ মাহৰ পৰা এবছৰ পালনৰ পিছত কৰা হয়। কিন্তু মাজে মাজে বিক্ৰী কৰাৰ বাবে উপযুক্ত ডাঙৰ মাছবিলাক উঠোৱা হয় যাতে জলাশয়ত মাছৰ ঘনত্ব কমি যায় আৰু আন মাছবিলাকে বৃদ্ধিৰ বাবে অধিক ঠাই পায়।