দূৰ্যোগ আৰু জৰুৰীকালীন অৱস্থাত শিশুসকলেই বেছিকৈ ৰোগাক্ৰান্ত হয় আৰু তেওঁলোকক অতি মনোযোগ আৰু যত্নৰ প্ৰয়োজন হয়। হিচাপমতে বিশ্বৰ ২৭ নিযুত শৰনাৰ্থী আৰু ৩০ নিযুত স্থানচ্যুত লোকৰ ৮০ শতাংশই মহিলা আৰু শিশু। ১৯৯০ ৰ পৰা ১৯৯৯ চনলৈকে প্ৰায় ২০ কোটি মানুহ দূৰ্যোগত প্ৰভাৱিত হৈছে। দূৰ্যোগে দুখীয়া মানুহক অতি বেছিকৈ ক্ষতি কৰে। উন্নয়নশীল দেশত দূৰ্যোগত প্ৰায় ৯০ শতাংশ লোকৰ মৃত্যু হয়।
যোৱাটো দশকত এনে দূৰ্যোগৰ বাবেই বিশ্বৰ প্ৰায় ৯ নিযুত শিশুৰ মৃত্যু ঘটিছে, আঘাট প্ৰাপ্ত হৈছে, মাউৰা বা পৰিয়ালৰ পৰা বিচিন্ন হৈ পৰিছে।
মূল বাৰ্তাসমূহঃ
১) দূৰ্যোগ আৰু জৰুৰীকালীন অৱস্থাত শিশুসকলে অত্যাৱশ্যকীয় স্বাস্থ্য যত্ন লাভ কৰাৰ লগতে মিজিলছৰ প্ৰতিষেধক, পৰ্য্যাপ্ত খাদ্য আৰু সূক্ষ্মপোষণৰ পৰিপূৰক পাব লাগে।
২) জৰুৰীকালীন অৱস্থাত স্তনপান বিশেষভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ।
৩) দূৰ্যোগ, সাম্প্ৰদায়িক সংঘৰ্ষ আদিৰ সময়ছোৱাত পিতৃ-মাতৃয়ে বা আন সম্পৰ্কীয় লোকে শিশুক বিশেষভাৱে মৰম আদৰ কৰিব লাগে কাৰণ ইয়ে শিশুৰ মনত নিৰাপদ ভাৱ জগায়।
৪) ঘৰুৱা হিংসা, যুদ্ধ আৰু আন দূৰ্যোগময় পৰিস্থিতিয়ে শিশুক ভয় খুৱাই আৰু খঙাল কৰি তোলে। যেতিয়া এনে পৰিস্থিতি হয় তেতিয়া শিশুক অধিক মনোযোগ, মৰম আৰু শিশুটিৰ ভাৱ প্ৰকাশ কৰিবলৈ সুযোগ প্ৰদান কৰিব লাগে। শিশুটিৰ বয়স অনুসৰি অভিজ্ঞতাৰ বৰ্ণনা কৰিব লাগে।
৫) বোমা বা আন বিস্ফোৰণ অতি বিপদজনক। এইবোৰ স্পৰ্শ কৰিব নালাগে। শিশু ওমলা ঠাইখিনি নিৰাপদ হ’ব লাগে আৰু অচিনাকী সামগ্ৰীৰ সৈতে নেখেলিবলৈ শিশুসকলক সাৱধান কৰি দিব লাগে।
সহায়ক তথ্য:দূৰ্যোগ আৰু জৰুৰীকালীন অৱস্থা
মূল বাৰ্তা-১
বহুত মানুহ একে ঠাইতে গোট খালে ৰোগ সোনকালে বিয়পে। শৰনাৰ্থী শিবিৰ বা দূৰ্যোগৰ সময়ৰ আশ্ৰয় শিবিৰত শিশুসকলে বহু লোকৰ লগত কম ঠাইতে থাকিব লগা হোৱাৰ বাবে তৎকালে প্ৰতিষেধক প্ৰদান কৰিব লাগে। বিশেষকৈ মিজিলছৰ বেজী প্ৰথম অস্থায়ী শিবিৰতে দিয়াব লাগে। খাদ্যপ্ৰান ‘ক’ ৰ পৰিপূৰকো প্ৰদান কৰিব লাগে।
জৰুৰীকালীন অৱস্থাত প্ৰতিষেধনৰ বাবে ব্যৱহৃত চিৰিঞ্জসমূহ এবাৰেই মাত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা বা স্বয়ক্ৰিয়ভাৱে নষ্ট হৈ যোৱা চিৰিঞ্জ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে। দৈন্য অৱস্থা আৰু অপুষ্টিত থকা শিশুৰ বাবে মিজিলছ অতি জতিলৰূপে দেখা দিব পাৰে।
যদিহে শিশুটিক কিবা কাৰণত প্ৰথম বছৰতে প্ৰতিষেধন সম্পূৰ্ণকৈ প্ৰদান কৰিব পৰা নগ’ল, তেন্তে যিমান শীঘ্ৰে পৰা যায় সোনকালে প্ৰতিষেধন সম্পূৰ্ণৰূপে প্ৰদান কৰাটো অত্যাৱশ্যকীয়।
মূল বাৰ্তা-২
শিশুটিক ৬ মাহ বয়সলৈ কেৱল মাত্ৰ স্তনপান কৰোৱাবলৈ আৰু ৬ মাহৰ পিছত আন খাদ্যৰ লগত স্তনপান কৰোৱাই থাকিবলৈ পৰিয়ালৰ সদস্য, আন অভিজ্ঞ মাতৃ, প্ৰশিক্ষিত স্বাস্থ্যকৰ্মী আদিয়ে নতুন মাতৃক ব্যৱহাৰিক সহায় আৰু উৎসাহ প্ৰদান কৰিব লাগে। শিশুটিক দুবছৰ বয়সলৈকে বা তাৰ পাছতো বিছাৰিলে স্তনপান কৰোৱাব লাগে। ছমাহতকৈ ডাঙৰ শিশুক স্তনদুগ্ধৰ বাহিৰেও আন সম্পূৰক আহাৰ প্ৰদান কৰিব লাগে।
মানসিক হেঁচাই স্তনপানত ব্যাঘাট জন্মাই বুলি থকা বিশ্বাস আতঁৰাবলৈকে মাকৰ মানসিক হেঁচা নিৰাময়ৰ ব্যৱস্থা লব লাগে।
ৰোগ আৰু মৃত্যুৰ পৰা শিশুটিক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰিবলৈ ৬ মাহ বয়সলৈকে শিশুক অগ্ৰাধিকাৰ ভিত্তিত স্তনপান কৰোৱাটোত বিশেষ গুৰুত্ব প্ৰদান কৰিব লাগে।
যদিহে স্তনদুগ্ধৰ পৰিপূৰক গাখীৰ খুওঁৱাতো অত্যাৱশ্যকীয় হয় তেন্তে স্বাস্থ্যসন্মতভাৱে কেনেকৈ এই গাখীৰ প্ৰস্তুত কৰিব লাগে সেইটো প্ৰশিক্ষিত স্বাস্থ্যকৰ্মীৰ পৰা ভালদৰে শিকি লব লাগে। কৃত্ৰিম খাদ্য প্ৰদান কৰা শিশুক অধিক মৰম আৰু কাষত ৰখাৰ প্ৰয়োজন হয়। বটলেৰে গাখীৰ খুৱাৰ সময়ত কেতিয়াও শিশুটিক অকলশৰীয়াকৈ এৰিব নালাগে। কাপেৰেহে গাখীৰ খোৱাটোত গুৰুত্ব দিব লাগে।
মূল বাৰ্তা-৩
অনাটন আৰু জৰুৰীকালীন অৱস্থাত কোনো শিশুৱেই যাতে মাক-দেউতাকৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হৈ নপৰে সেইটো চৰকাৰে, ৰাষ্ট্ৰসংঘ (চৰকাৰ নাথাকিলে) ই নিশ্চিত কৰাৰ দ্বায়িত্ব লব লাগে।
যদিহে বিচ্ছিন্ন হৈ পৰে, তেন্তে তেনে শিশুক বিশেষ সুৰক্ষা আৰু যত্ন প্ৰদান কৰাটো চৰকাৰৰ দ্বায়িত্ব। শিশুটিৰ পৰিয়ালক বিচাৰি উলিওৱা আৰু পৰিয়াললৈ ঘূৰাই পঠিওৱাটোও চৰকাৰ আৰু কৰ্তৃপক্ষৰ দ্বায়িত্ব। জৰুৰীকালীন অৱস্থাত পৰিয়ালৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হৈ পৰা শিশুসকলক বিশেষ যত্ন প্ৰদান কৰাটোও চৰকাৰৰ কৰ্তব্য। এনে যত্ন সম্ভৱ ক্ষেত্ৰত শিশুটিৰ একে সম্প্ৰদায়ৰ পৰিয়ালৰ দ্বাৰা প্ৰদান কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিব লাগে।
জৰুৰীকালীন অৱস্থাত পৰিয়ালৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হোৱা শিশুক মাউৰা বুলি ধৰি লব নালাগে আৰু দত্তক গ্ৰহণৰ বাবে চেষ্টা কৰিব নালাগে। যেতিয়ালৈকে মাক-দেউতাক বা ওচৰ সম্পৰ্কীয় লোকক বিচাৰি পোৱা নাযায় তেতিয়াও বিচ্ছিন্ন হোৱা শিশুটিৰ দূৰ সম্পৰ্কীয় জীৱিত পৰিয়ালক বিছাৰিব লাগে। যদিহে মাক-দেউতাক বা আন পৰিয়ালক বিছাৰি পোৱা নাযায় তেন্তে একে ঠাইৰ পৰিয়াল এটাই শিশুটিক দত্তক গ্ৰহণ কৰাটো উত্তম উপায়। যদিহে এনে পৰিয়াল পোৱা নাযায় তেতিয়াহে আন সংস্কৃতি বা দেশৰ পৰিয়ালে শিশুটিক দত্তক গ্ৰহণৰ বাবে বিবেচনা কৰিব লাগে।
যদিহে পৰিয়ালটো অত্যাচাৰৰ বলি হয় তেন্তে নতুন ঘৰ বা দেশত নিজকে মিলাই লোৱাটো কঠিন হয়। কেতিয়াবা বহু শৰনাৰ্থী শিশুৱে নতুন ভাষা আৰু সংস্কৃতি শিকাৰ বাবে ওপৰঞ্চি হেঁচাও বহন কৰিব লাগে।
মূল বাৰ্তা-৪
যেতিয়া এনে পৰিস্থিতি হয় তেতিয়া শিশুক অধিক মনোযোগ, মৰম আৰু শিশুটিৰ ভাৱ প্ৰকাশ কৰিবলৈ সুযোগ প্ৰদান কৰিব লাগে। শিশুটিৰ বয়স অনুসৰি অভিজ্ঞতাৰ বৰ্ণনা কৰিব লাগে।
যেতিয়া চিনাকী মানুহ, ঠাই বা বস্তু সলনি হয় বা হেৰাই যায় আৰু যেতিয়া প্ৰাপ্তবয়স্কসকল হতাশ আৰু বিচাৰি নোপোৱা হয় তেতিয়া শিশুসকলে ভয় খাব পাৰে বা পাহৰিও যাব পাৰে।
অনাটন আৰু জৰুৰীকালীন অৱস্থাত পিতৃ-মাতৃয়ে তেওঁলোকৰ শিশুসকলৰ প্ৰতি মৰম, আন্তৰিকতা আৰু নিৰাপত্তা প্ৰদান কৰাত অসুবিধা হব পাৰে।
ভয়লগা, দুখজনক বা উগ্ৰাত্মক অভিজ্ঞতাৰ পিছত শিশুসকলৰ মানসিক হেঁচা আৰু আচাৰ ব্যৱহাৰত সমস্যা থকাটো পৰিলক্ষিত হোৱাটো স্বাভাৱিক। কিছুমান শিশুৱে পাহৰি যায় আন কিছুমানে অধিক আকোঁৰগোজ হৈ পৰে। কিছুমান শিশুৱে ভয় নাখালেও পৰিস্থিতিৰ লগত মিলি যাব পাৰে। দীৰ্ঘম্যাদী অত্যাচাৰৰ সৈতে শিশুসকলে পৰিচিত হৈ মিলি যাব পাৰে যদিও এইবোৰে তেওঁলোকক আঘাট দিয়ে।
যদি শিশুসকলৰ মনৰ ভাৱ বুজি তেওঁলোকক সহায় কৰা নহয় তেন্তে তেওঁলোক অধিক হতাশ হৈ পৰে।
কৈশোৰসকলক তেওঁলোকৰ অভিজ্ঞতাৰ ভিত্তিত কাম কৰিবলৈ প্ৰাপ্তবয়স্কসকলৰ সহায়ৰ প্ৰয়োজন হয়। সমাজৰ কাম-কাজত কিশোৰসকলক জৰিত কৰি তেওঁলোকক বিশেষ ভূমিকা প্ৰদান কৰিলে লাভজনক ফল পোৱা যায়।
মূল বাৰ্তা-৫
শিশু ওমলা ঠাইখিনি নিৰাপদ হ’ব লাগে আৰু অচিনাকী সামগ্ৰীৰ সৈতে নেখেলিবলৈ শিশুসকলক সাৱধান কৰি দিব লাগে।
লেণ্ডমাইন বা আন বোমা আদি বিভিন্ন আকাৰ, বৰণ আৰু আৰ্হিৰ থাকে। এনেবোৰ মাটিৰ তলত, বননিৰ মাজত বা পানীৰ তলত লুকুৱাই থ’ব পাৰি।
নষ্ট হৈ যোৱা বিস্ফোৰক সামগ্ৰীবোৰ চিনাক্ত কৰিবলৈ কঠিন হয় আৰু এইবোৰো অতি বিপদজনক। সেনাই অভিযান চলোৱা ঠাই, সেনাই পৰিত্যাগ কৰা ঠাই আদিবোৰত সেইহে অতি সাৱধানতা অৱলম্বন কৰা উচিত। এনে বিস্ফোৰক থকা ঠাইসমূহ বিভিন্ন ধৰণে চিহ্নিত কৰা থাকিব পাৰে। এনে স্থানবোৰলৈ নোযোৱাই ভাল।
এনে কিছুমান বিস্ফোৰক থাকে যিবোৰ মাটিত পৰাৰ লগে লগে বিস্ফোৰণ হয়। কিন্তু কেতিয়াবা নুফুটিবও পাৰে। সেইহে এনেবোৰ অতিশয় বিপদজনক। এনে হাঁবি আদিত জুই লগাই দিলেও এই বোমাবোৰ নুফুটিবও পাৰে বা নষ্ট নহবও পাৰে আৰু নিৰাপদ নহয়।
কিছুমান বোমাত হেঁচা পৰিলে, কিছুমানত ছাবি টানি দিলে, আন কিছুমানত কেৱল স্পৰ্শ কৰিলে বা লৰাই দিলেই বিস্ফোৰণ হয়। গতিকে এনে অচিনাকী সামগ্ৰী স্পৰ্শ কৰিব নালাগে। যি ঠাইত এটা বোমা থাকে তাত আৰু অধিক বোমা থাকিব পাৰে। এনে সামগ্ৰী দেখিলে লগে লগেই সহায় বিচাৰিব লাগে। যদি এনে বিস্ফোৰণ সংঘটিত হয় তেন্তে:
উৎস: ইউনিছেফ
শেহতীয়া উন্নীতকৰণ: : 6/5/2020
ইয়াত কন্যা শিশুৰ কল্যানৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে।
গাখীৰৰ পৰা হ’ব পৰা ৰোগ
আপোনাৰ শিশুটি সুস্থনে?
কৈশোৰ: জীৱনৰ আটাইতকৈ জটিল সময়