অসমীয়া   বাংলা   बोड़ो   डोगरी   ગુજરાતી   ಕನ್ನಡ   كأشُر   कोंकणी   संथाली   মনিপুরি   नेपाली   ଓରିୟା   ਪੰਜਾਬੀ   संस्कृत   தமிழ்  తెలుగు   ردو

জৈৱ গেছ

জৈৱ গেছ

  1. জৈৱ গেছ কি?
  2. জৈৱ গেছ উৎপাদন পদ্ধতি
  3. জৈৱ গেছ উৎপাদনৰ কেচাঁমাল
  4. জৈৱ গেছ উৎপাদনৰ সুবিধাসমূহ
  5. জৈৱ গেছ উৎপাদন পদ্ধতিৰ সামগ্ৰী
  6. জৈৱ গেছ উৎপাদন পদ্ধতিৰ নিৰ্মাণত মানিবলগীয়া কথা
  7. এভাৰেজ মেক্সিমাম বায়'গেছ প্ৰডাকছন ফ্ৰম দিফাৰেন্ট ফিড ষ্টকছ
  8. গোবৰ পোৱাৰ গড় হিচাপ
  9. বিভিন্ন জৈৱ গেছৰ পদ্ধতিত আৱশ্যক হোৱা জীৱ-জন্তু
  10. বিভিন্ন পদাৰ্থত কাবৰ্নৰ পৰা নাইট্ৰ'জেনৰ অনুপাত
  11. সাধাৰণভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা ইন্ধনৰ কেলৰী মূল্য
  12. 1 মি3 জৈৱ গেছৰ সমতুল্য পৰিমান
  13. আৱশ্যকীয় জৈৱ গেছ
  14. জৈৱ গেছৰ পদ্ধতি তৈয়াৰৰ আনুমানিক ব্যয়
  15. জৈৱ গেছ পদ্ধতি স্থাপনৰ কাৰিকৰী নিৰ্দেশনা
  16. জৈৱ গেছৰ মিশ্ৰণত নিউট্ৰেইনৰ স্থিতি
  17. বায়'গেছ প্লেন্টৰ বাবে পাক ঘৰৰ বর্জ্য

জৈৱ গেছ শক্তি পুনঃ উপাদনৰ এক উৎস। ইয়াক ঘৰুৱাভাৱে আৰু ফাৰ্মত ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা যায়।

জৈৱ গেছ কি?

ইয়াত প্ৰধানকৈ হাইড্ৰ কাৰ্বন থাকে আৰু এই বিলাক জ্বলন ক্ষমতাযুক্ত। ইয়াৰ জ্বলনৰ সময়ত তাপ আৰু শক্তি উপাদন কৰিব পৰা। এক জৈৱ ৰাসায়নিক প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা জৈৱ গেছ উপাদন কৰা হয়। কিছুমান নিৰ্দিষ্ট বেক্টেৰীয়াৰ দ্বাৰা পেলনীয়া জৈৱিক পদাৰ্থসমূহ ব্যৱহাৰযোগ্য জৈৱ গেছলৈ পৰিৱৰ্তন কৰে। এই ব্যৱহাৰযোগ্য গেছ জৈৱিক প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা উপাদিত হোৱাৰ পৰা তাৰ নামকৰণ হ’ল জৈৱগেছ। জৈৱ গেছৰ মূল উপাদান হ’ল মিথেন গেছ।

জৈৱ গেছ উৎপাদন পদ্ধতি

জৈৱ গেছ উপাদন প্ৰক্ৰিয়াটো বায়ুৰ অবিহনে কৰিব পৰা ধৰণৰ আৰু ই দুটা স্তৰত সংঘটিত হয়. এই দুটা স্তৰক ক্ৰমে এচিড উপাদন স্তৰ আৰু মিথেন উপাদন স্তৰ হিচাপে নামকৰণ কৰা হৈছে. এচিড উপাদন স্তৰত, ভাঙিব পৰা কঠিন জৈৱ পদাৰ্থসমূহে জীৱ-জন্তুৰ বিষ্ঠাত থকা এচিড উপাদন কৰিব পৰা বেক্টেৰীয়াৰ উপস্থিতিত ক্ৰিয়া কৰে. এইস্তৰৰ মূল উপাদান জৈৱ এচিড হোৱাৰ বাবে ইয়াক এচিড উপাদন স্তৰ হিচাপে নামকৰণ কৰা হৈছে. দ্বিতীয় স্তৰত, মিথেনযুক্ত জৈৱ বেক্টেৰীয়াই মিথেন গেছ উপাদনৰ বাবে জৈৱ এচিডৰ ওপৰত ক্ৰিয়া কৰে.

জৈৱ গেছ উৎপাদনৰ কেচাঁমাল

যদিও, জীৱ-জন্তুৰ বিষ্ঠা জৈৱ গেছ প্ৰকল্পৰ মূল কেচাঁমাল হিচাপে চিহ্নিত কৰা হৈছে, তথাপিও অন্য সামগ্ৰী যেনে, সাৰৰূপে ব্যৱহৃত মানুহৰ বিষ্ঠা, হাঁহ-কুঁকুৰাক দিয়া পেলনীয়া আৱজৰ্না আৰু কৃষিজাত পেলনীয়া সামগ্ৰীও ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা যায়.

জৈৱ গেছ উৎপাদনৰ সুবিধাসমূহ

  • ই পৰিৱেশ যোগ্য ইন্ধনত।
  • আৱশ্যকীয় কেচাঁমালসমূহ যথেষ্ট পৰিমাণে গাওঁসমূহত উপলব্ধ।
  • ই উপাদিত জৈৱ গেছেই নহয়, শস্য উপাদনত ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা নিট্ৰেইন থকা জল মিশ্ৰণো।
  • গোৱৰৰ পৰা বনোৱা পিঠা আৰু কাঠ জ্বলাই ৰন্ধন কৰা গাৱঁৰ ঘৰসমূহত ধোঁৱা ওলাই যোৱাৰ ব্যৱস্থা কম হোৱাৰ পৰা হ’ব পৰা শৰীৰ সম্পৰ্কীয় আসোঁৱাহসমূহৰ পৰা ই সকাহ দিয়ে।
  • ই পৰিৱেশ পৰিস্কাৰ কৰি ৰখাত সহায় কৰে যিহেতু নানাধৰণৰ পখিলা, কীট-পতংগ আৰু নানা সংক্ৰমৰ কাৰণ হ’ব পৰা গোৱৰ আৰু অন্য পেলনীয়া সামগ্ৰী মুকলি ঠাইত  পৰি নাথাকে।
  • জৈৱ গেছ ব্যৱহাৰৰ পৰা জ্বলাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা কাঠ ৰাহি হয় আৰু সেয়ে ই গছ বচাব পাৰে।

জৈৱ গেছ উৎপাদন পদ্ধতিৰ সামগ্ৰী

ইয়াত দুটা প্ৰধান মডেল আছে- স্থায়ীভাৱে জমা কৰি ৰখা প্ৰকাৰ আৰু  পাত্ৰত বৈ থকা প্ৰকাৰৰ
ওপৰৰ দুয়োটা প্ৰকাৰত নিম্নোলিখিত সামগ্ৰীসমূহ আছে
(ক) সাৰ সংগ্ৰহ পাত্ৰ: এইটো গাপ উঠাবলৈ ব্যৱহাৰ চৌব্বাচ্চা. ইয়াক আংশিকভাৱে বা সম্পূৰ্ণ ভাৱে মাটিৰ তলত সজা হয়. ই সাধাৰণতে চিলিণ্ডাৰৰ আকাৰৰ আৰু ইটা, চিমেন্টেৰে ইয়াক তৈয়াৰ কৰা হয়।
(খ) গেছ হল্ডাৰ: সাৰ সংগ্ৰহ পাত্ৰত এৰি দিয়া গেছ ধৰি ৰাখিবৰ বাবে ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰা হয়. ই বৈ থকা অথবা স্থায়ীভাৱে জমা হৈ থকা প্ৰকাৰৰো হব পাৰে. হল্ডাৰৰ ওপৰ অংশৰ পৰা উপযোগী পাইপ লাইনৰ দ্বাৰা  গেছ বাৰ্ণাৰ অথবা অন্য কামত গেছৰ সংযোগ কৰিব পৰা যায়। 
(গ) গোটা বস্তু আৰু তৰল মিশ্ৰণ কৰা চৌব্বাচ্চা: এইটো পানীৰ লগত বিষ্ঠা মিহলি কৰা পাত্ৰ আৰু এডাল ভিতৰৰ পাইপৰ দ্বাৰা সাৰ সংগ্ৰহ পাত্ৰলৈ সংযোগ কৰা হয়। 
(ঘ) বাহিৰৰ চৌব্বাচ্চা আৰু মিশ্ৰণৰগাঁত : স্থায়ী জমা পদ্ধতিত এটা বাহিৰৰ চৌব্বাচ্চা দিয়া হয় আৰু ইয়াৰ পৰা পোনে পোনে পনীয়া মিশ্ৰণ পথাৰলৈ অথবা মিশ্ৰণৰ গাঁতলৈ নিয়া হয়. এই মিশ্ৰণ এটা গাঁতত থোৱা হয় আৰু তাতে তাক শুকোৱাব পৰা হয় অথবা পোনপটীয়া ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা যায়।

জৈৱ গেছ উৎপাদন পদ্ধতিৰ নিৰ্মাণত মানিবলগীয়া কথা

স্থান বাচনি: যেতিয়া এটা জৈৱ গেছ পদ্ধতিৰ স্থান নিৰ্ণয় কৰা হয়, তলৰ কথাসমূহ মানি চলিব লাগে:

  • নিবাৰ্চিত ঠাইখন পানী জমা নহ’বৰ বাবে কাষৰ ঠাইতকৈ ওখ হোৱা উচিত।
  • মাটি অতি বেছি কোমল হোৱা উচিত নহয় আৰু ২ কেজি/চে.মি2 ধৰি ৰাখিব পৰা শক্তি থকা উচিত।
  • গেছ ব্যৱহাৰ কৰিবলগীয়া ঠাইৰ ওচৰত ইয়াক স্থাপন কৰা উচিত (যেনে, ঘৰ অথবা ফাৰ্ম)।
  • কেচাঁ সামগ্ৰীৰ সহজ যোগানৰ বাবে  গোহালি/ঘোঁৰাশালৰ ওচৰত হোৱা উচিত।
  • পানীৰ স্তৰ অধিক বেছি হোৱা উচিত নহয়।
  • পদ্ধতিৰ কাষত আৱশ্যকীয় পানীৰ যোগান থকা উচিত।
  • দিনৰ বেছিভাগ সময়ত পদ্ধতিটোৱে সূৰ্য্যৰ ৰশ্মি ভালকৈ পোৱা উচিত।
  • পদ্ধতিটো স্থাপনৰ ঠাই ভালদৰে বতাহ চলাচলৰ উপযোগী হোৱা উচিত।
  • পদ্ধতিটো আৰু যিকোনো বেৰৰ মাজত কমেও ১.৫ মি. দূৰত্ব থকা উচিত।
  • গছৰ শিপাৰ পৰা হ’ব পৰা অসুবিধাৰ হাত সাৰিবলৈ পদ্ধতিটো  গছৰ পৰা দূৰত্বত স্থাপন কৰা উচিত।
  • খোৱা পানী ব্যৱহাৰ কৰা নাদৰ পৰা কমেও ১৫ মি. দূৰত্বত ইয়াক স্থাপন কৰা উচিত।

কেচাঁমালৰ উপলব্ধতা : জৈৱ গেছ উপাদন কৰা পদ্ধতিটোৰ আকাৰ কেচাঁমালৰ উপলব্ধতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। এইটো সাধাৰণভাৱে কোৱা হয় যে, প্ৰতিদিনে এটা গৰুৱে গড়ে ১০ কেজি গোৱৰ দিব পাৰে. উদাহৰণস্বৰুপে, কেচাঁ গোৱৰৰ পৰা গড়ে ৪০লিটাৰ/কেজি গেছ উপাদন কৰিব পৰা যায়. ৩ মি. ৩ জৈৱ গেছ উপাদন কৰিবলৈ মুঠ গোবৰ লাগিব ৩/০.৪=৭৫ কেজি  গতিকে, আৱশ্যকীয় নুন্যতম গোৱৰৰ বাবে নুন্যতম গৰু লাগিব মাত্ৰ ৪ টা।

এভাৰেজ মেক্সিমাম বায়'গেছ প্ৰডাকছন ফ্ৰম দিফাৰেন্ট ফিড ষ্টকছ

ক্ৰমিক নং.

যোগান

লিটাৰ/কেজি,শুকান পদাৰ্থ

মিথেনৰ শতকৰা পৰিমাণ

গোবৰ

৩৫০*

৬০

মানুহৰ বিষ্ঠাৰ সাৰ

৪০০

৬৫

হাহঁ-কুঁকুৰাৰ সাৰ

৪৪০

৬৫

শুকান গছৰ পাত

৪৫০

৪৪

কুহিয়াঁৰ জাবৰ

৭৫০

৪৫

যৱৰ খেৰ

৮০০

৪৬

খেৰৰ গুড়ি

৯৩০

৪৬

* কেচাঁ গোৱৰৰ পৰা গড়ে  ৪০লিটাৰ/কেজি গেছ উপাদন কৰিব পৰা যেতিয়া তাপৰ পৰিমানপদ্ধতিটোত নিয়ন্ত্ৰণ কৰা নহয়. এক কে.মি. গেছ ১০০০ লিটাৰৰ সমান.

গোবৰ পোৱাৰ গড় হিচাপ

ক্ৰমিক নং.

জীৱ-জন্তু

পাব পৰা গোৱৰ/ বিষ্ঠাৰ পৰিমান(কেজি/দিন)

গৰু

১০.০

ষাড়ঁ

১৪.০

ম’হ

১৫.০

সৰু পশু

৫.০

ঘোঁৰা

১৪.০

ঘোঁৰা, সৰু

৬.০

গাহৰি, ৮ বছৰৰ ওপৰৰ

২.৫

গাহৰি, ৮ বছৰৰ তলৰ

১.০

মাইকী ভেড়া,  , মতা ভেড়া, ছাগলী

১.০

১০

গাধ

০.৫

১১

হাঁহ

০.১

১২

১০ টা কুঁকুৰা

০.৪

১৩

মানুহ

০.৪

টোকা: মুকলি পথাৰত চৰণীয়া জন্তুৰ পৰা পোৱা বিৰ উপলব্ধতা  তালিকাত দিয়া পৰিমাণৰ ৫০ শতাংশ বুলি ধৰিব পৰা যায়.

বিভিন্ন জৈৱ গেছৰ পদ্ধতিত আৱশ্যক হোৱা জীৱ-জন্তু

পদ্ধতিৰ আকাৰ  মি. ৩

আৱশ্যকীয় নুন্যতম জীৱ – জন্তু

১০

১৫

২৫

৪৫

বিভিন্ন পদাৰ্থত কাবৰ্নৰ পৰা নাইট্ৰ'জেনৰ অনুপাত

ক্ৰমিক নং.

পদাৰ্থ

নাইট্ৰজেন কাৰ্বন(শতাংশ)

কাবৰ্ন ৰ পৰা নাইট্ৰজেনৰ অনুপাত

1.

মূত্ৰ

১৫.১৮

8:1

2.

গৰুৰ গোবৰ

১.৭

25:1

3.

হাহঁ-কুকুৰাৰ সাৰ

৬.৩

বি.দ্ৰ.*

4.

বিষ্ঠাৰ সাৰ

৫.৫-৬.৫

8:1

5.

ঘাহঁ

৪.০

12:1

6.

ভেড়াৰ গোবৰ

৩.৭৫

বি.দ্ৰ. *

7.

সৰিয়হৰ খেৰ

১.৫

20:1

8.

আলুৰ বাকলি

১.৫

25:1

9.

ঘেহুঁৰ খেৰ

০.৩

128:1

*  বি.দ্ৰ.. :- ডাটা উপলব্ধ নহয়

সাধাৰণভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা ইন্ধনৰ কেলৰী মূল্য

সাধাৰণ ব্যৱহৃত ইন্ধন

কেলৰীৰ মূল্য, কিলো কেলৰীত

তাপৰ দক্ষতা

জৈৱ গেছ

4713/মি3

60%

গোবৰ পিঠা

2093/কেজি

11%

কাঠ

4978/ কেজি

17.3%

ডিজেল (এইচ এচডি)

10550/ কেজি

66%

কেৰাচিন

10850/ কেজি

50%

পেট্ৰল

11100/ কেজি

---

1 মি3 জৈৱ গেছৰ সমতুল্য পৰিমান

ইন্ধনৰ নাম

কেৰাচিন

কাঠ

গোবৰ পিঠা

কাঠ-কয়লা

কোমল কয়লা

বিউটেন

অগ্নিশালৰ তেল

কয়লা গেছ

বিদ্যুত

1 মি3 জৈৱ গেছৰ সমতুল্য পৰিমান

0.620

3.474 কেজি

12.296 কেজি

1.458 কেজি

1.605 কেজি

0.433 কেজি

0.4171

1.177 মি3

4.698 কি.ৱা

আৱশ্যকীয় জৈৱ গেছ

ক্ৰমিক নং.

ব্যৱহাৰ

আৱশ্যকীয় পৰিমান

1.

ৰন্ধন

336 - 430 1/ দিনে / ব্যক্তি

2.

গেছ স্তভ

330 1/ hr /5 চে.মি বাৰ্ণাৰ

470 1/hr/10 চে.মি বাৰ্ণাৰ

640 1/hr/15 cm burner

3.

বাৰ্ণাৰ গেছ লেম্প

126 1/100 ৱাট ফিলামেন্ট লেম্প, লাইটিং লেম্পৰ সমান

70 1/ঘন্টা/1 মেন্টল লেম্প

140 1/ ঘন্টা/2 মেন্টল লেম্প

1691/লি./3 মেন্টল লেম্প

4.

Dual fuel engine

425 1/অশ্ব পাৱাৰ/ঘন্টা

জৈৱ গেছৰ পদ্ধতি তৈয়াৰৰ আনুমানিক ব্যয়

মডেল :

ক্ষমতা :


ক্ৰমিক নং

উপাদান

সংখ্যা

ৰেট/ ইউনিট সংখ্যা

ব্যয়

1.

মাটিৰ কাম

 

 

 

2.

ইটা

 

 

 

3.

চিমেন্ট

 

 

 

4.

বালি

 

 

 

5.

ধাতু/শিল

 

 

 

6.

পদ্ধতিৰ নিমাৰ্ণৰ বাবে দিনে আৱশ্যক হোৱা দক্ষ বনুৱা

 

 

 

7.

পদ্ধতিৰ নিমাৰ্ণৰ বাবে দিনে আৱশ্যক হোৱা অদক্ষ  বনুৱা

 

 

 

8.

এ.চি পাইপ (যেতিয়া প্ৰয়োজন)

 

 

 

9.

গেছ হল্ডাৰ

 

 

 

10.

পাইপ আৰু ইয়াৰ বহুউৱা আকাৰত

 

 

 

11.

গেছ বাৰ্ণাৰ/চুলা

 

 

 

12.

গেছ লেম্প (যেতিয়া প্ৰয়োজন)

 

 

 

13.

যদি অন্য উপাদান আৱশ্যক হয়,তাৰ বিশেষ বণৰ্নাৰ   উপাদান

 

 

 

14.

যাতায়তৰ ব্যয়

 

 

 

*  এই মূল্য ৰাজ্য চৰকাৰৰ আচঁনি অনুযায়ী অথবা জিলা ভিত্তিক আচঁনিৰ মূল্য

জৈৱ গেছ পদ্ধতি স্থাপনৰ কাৰিকৰী নিৰ্দেশনা

১) সাৰ সংগ্ৰহ পাত্ৰৰ নমুনা

  • কেভিআইচি য়ে অনুমোদন জনোৱা সাৰ সংগ্ৰহৰ পাত্ৰৰ নমুনা হৈছে  প্ৰতিদিনে  উত্পাদন হোৱা গেছৰ পৰিমাণৰ 2.75 গুণ .
  • আকাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি কেভিআইচিয়ে অনুমোদন জনোৱা গভীৰতা হ’ল 4-6 মিটাৰ, কিন্তু আথিৰ্কভাৱে বনোৱা পদ্ধতিৰ গভীৰতাৰ ব্যাসাৰ্ধ 1.0 ৰ পৰা 1.3 মাজত থাকিব লাগে বুলি বিবেচিত কৰা হৈছে. প্ৰবাহিত হৈ থকা পদ্ধতিত, গেছ ড্ৰামৰ কম উচ্চতাত  10 চে.মি. গভীৰতাত পাত্ৰটো বনোৱা হয় আৰু ই গেছ এৰি দিয়াৰ বাবে পাত্ৰটো তললৈ যোৱাৰ আশংকা ৰোধ কৰে. ই গেছ ৰুদ্ধ হৈ যোৱা ৰুধ কৰে. গেছ বল্দাৰলৈ গেছৰ বুৰবুৰণি সোমোৱাৰ পৰাও ইয়াক ৰক্ষা কৰে.
  • কিছুমান গছৰ মিশ্ৰণ তলত দিয়া হয় আৰু ওপৰত এৰি দিয়া হয়. পাত্ৰৰ ব্যাসাৰ্ধ যেতিয়া 1.6 মি হয়, তেতিয়া মিশ্ৰণৰ প্ৰবাহ কম ন’হবৰ বাবে আৰু ইয়াৰ  কামৰ পৰিসৰ বঢ়াবৰ বাবে এখন পৃথক বেৰ দিয়া হয়. স্থায়ী জমকৰণ পদ্ধতিত, পাত্ৰত আকাৰ প্ৰতি দিনে উত্পাদিত গেছৰ তুলনাত 1.5 ৰ পৰা 2.75 গুণ হয়. ইয়াত, পাত্ৰৰ আকাৰ সৰু হ’লে, পদ্ধতিৰ ক্ষমতা উচ্চ.

২)  গেছ হল্ডাৰৰ নমুনা

  • গেছ হল্ডাৰৰ নমুনা সাৰ সংগ্ৰহৰ পাত্ৰ আৰু প্ৰতি দিনে যোগান ধৰা গেছৰ ওপৰত প্ৰভাৱিত. ঘৰুৱা পদ্ধতিত, প্ৰতিদিনে উত্পন্ন হোৱা গেছৰ পৰিমাণতকৈ 60% কৰা হয় আৰু পৰীক্ষাগাৰত ইয়াক উত্পাদিত গেছৰ পৰিমাণৰ 70% কৰি ৰখা হয়.
  • প্ৰবাহিত ড্ৰাম পদ্ধতিত, গেছ হল্ডাৰৰ ব্যাসাৰ্ধ 15 চে.মি.আৰু ই সাৰ সংগ্ৰহৰ পাত্ৰ আৰু নিৰ্ধাৰণ কৰা আন পাত্ৰতকৈ কম. ওপৰত  চামনি জমা ন’হবৰ বাবে গেছ হল্ডাৰটোৱে ঘূৰি থাকিব পাৰে.
  • স্থায়ী জমা কৰি ৰখা পদ্ধতিত, জমা কৰা স্তুপটোৰ কোণ 17° আৰু 21° ৰ ভিতৰত হ’ব লাগে  আৰু ই 100 চে.মি. ওপৰলৈকে পানীত চাপ দিয়ে. উচ্চ চাপৰ কাৰণে, গেছ পাইপ লাইনৰ ব্যাসাৰ্দ্গ কনি যাব পাৰে আৰু ইয়াৰ ফলত গেছ বেছি দূৰত্বলৈ পঠিয়াব পাৰি. এই পদ্ধতিত, স্তুপীকৃত আকাৰটোৰ ওপৰৰ পৰা 100চে.মি. পানীৰ চাপৰ সমান মাটিৰ চাপ পৰিবৰ বাবে যত্ন ল’ব লাগে. উত্তম সুস্থিৰতা পাবৰ বাবে সদায় ‘ এ’ শ্ৰেণীৰ ইটা ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে.

৩) ভিতৰৰ চৌব্বাচ্চা

  • পদ্ধতিটোৰ ভিতৰলৈ গৰুৰ গোবৰ পেলোৱাৰ আগত, 7.5 শতাংশৰ 10 শতাংশ মিশ্ৰণ পাবলৈ ইয়াক পানীৰ লগত মিহলি কৰা হয়. পদ্ধতিটোত চামনি বন্ধাৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবৰ বাবে কেচাঁমালৰ পৰা ঘাহঁ আৰু অন্য ওপঙি থকা দ্ৰব্য বোৱাই নিবলৈ পাত্ৰটোৱে সহায় কৰে. এডাল এচবেচটচৰ পাইপৰ দ্বাৰা চৌব্বাচ্চাটো সাৰ সংগ্ৰাহক পাত্ৰলৈ সংযোগ কৰা হয়. মিশ্ৰণ চৌব্বাচ্চাটোৰ মজিয়াখনত ভিতৰৰ পাইপৰ বিপৰীতদিশে হেলনীয়া কৰি দিয়া হয়, ই গধূৰ অজৈৱিক পদাৰ্থ সমূহ মিশ্ৰণৰ পৰা পৃথক কৰাত সহায় কৰে.
  • জৈৱ গেছৰ মিশ্ৰণত নিউট্ৰেইনৰ স্থিতি

    N

    P2O5

    K2O

    জৈৱগেছৰ মিশ্ৰণ

    1.4

    1.0

    0.8

    ফামৰ্ত পোৱা সাৰ  (এফ ৱাই এম)

    0.5


    0.2

    0.5

    টাউনত পোৱা দ্ৰব্য

    1.5

    1.0

    1.5

বায়'গেছ প্লেন্টৰ বাবে পাক ঘৰৰ বর্জ্য

পাক ঘৰ, বিভিন্ন কেন্টিন আৰু বিএআৰচি অঞ্চল বিলাকৰ পৰা নির্গত হোৱা বর্জ্য পদার্থৰ পৰা নার্চাৰী চাইটত পৰিবেশ সহায়কাৰী বায়'গেছ প্লেন্ট তৈয়াৰ কৰা হৈছে। কেন্টিনৰ পৰা পোৱা সকলো ধৰনৰ বর্জ্য পদার্থই এই প্লেন্টত ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা যাব বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে।

biogas_2

বায়'গেছ প্লেন্টত তলত উল্লেখ কৰা বিষয়বস্তু বিলাক থাকিব লাগেঃ-

  • কঠিন বস্তুক গুড়ি কৰিবৰ বাবে এটা মিক্সাৰ/পালপাৰ (5 এইচ পি ম'টৰ যুক্ত)
  • প্রেমিক্স টেঙ্ক
  • প্রিডাইজেষ্টাৰ টেঙ্ক
  • পানী গৰম কৰিবৰ বাবে সৌৰ হিটাৰ
  • প্রধান ডাইজেচন টেঙ্ক (35 m3)
  • সাৰৰ বাবে খন্দা গাঁত
  • প্লেন্ট বায়'গেছ তৈয়াৰ কৰিবৰ বাবে গেছ লেম্প

পদ্ধতি

পাক ঘৰৰ পৰা পোৱা শাক-পাচলিৰ বেয়া অংশবোৰ, নষ্ট হৈ যোৱা ৰন্ধা বস্তুবোৰ আৰু নৰন্ধা খাদ্য, পেলাবলগীয়া চাহ পাত, গাখীৰ আৰু গাখীৰৰ পণ্যৰ বেয়া অংশ ইত্যাদি বর্জ্য পদার্থবোৰ এই প্লেন্টত প্রক্রিয়াকৰণ কৰা হয়।

পাকঘৰৰ বর্জ্যবোৰ নিয়াৰ সময়ত কিছু পৰিমাণে সাৱধানতা অৱলম্বন কৰিব লগা হয় :

  • নাৰিকলৰ খোলা, বাকলি, কনীৰ খোলা, পিঁয়াজৰ বাকলি আৰু হাড়বোৰৰ বাবে এটা পৃথক পাত্র ৰাখিব লাগে। এইবোৰ কিন্তু বায়'গেছ প্লেন্টত প্রক্রিয়াকৰণ কৰা নহয়।

  • সৰু আয়তনৰ বেলেগ বেলেগ পাত্র (5 লিটাৰ ধাৰণ ক্ষমতাযুক্ত)লৈ তাত সেমেকা বর্জ্য পদার্থবোৰ সংগ্রহ কৰিব লাগে (বেয়া হৈ যোৱা নাইবা পুৰণি খোৱা বস্তুৰ বর্জ্য)। শাক-পাচলিৰ বর্জ্যবোৰ যেনেঃ বিভিন্ন শাক-পাচলিৰ বাকলি, গেলা আলু আৰু টমেটো, ধনীয়া পাত ইত্যাদিবোৰ এটা 5 কিলোৰ বেগত ভৰাই থ'ব লাগে। এইটো অৱশ্যই মনত ৰখা উচিত যে এইধৰনৰ পৃথকীকৰণটো বায়'গেছৰ প্লেন্টটোক সুচাৰুৰূপে চলাবৰ বাবে বৰকৈ প্রয়োজন।

বিএআৰচি-ত প্রচলিত ডিজাইনৰ দুটা গুৰুত্বপূর্ণ বিকল্প আছে :

  • প্রিডাইজেষ্টাৰ টেঙ্কত ভৰাই প্রক্রিয়াকৰণৰ আগতে এটা 5 এইচপি মিক্সাৰৰ প্রয়োজন। এই বর্জ্যবোৰক পানীৰ সৈতে মিহলাই (1:1 অনুপাতত) এইটোয়ে এটা লেপেটীয়া তৰল পদার্থলৈ ৰূপান্তৰিত কৰে।
  • বর্জ্য পদার্থবোৰ সোনকালে প্রক্রিয়াকৰণ কৰিবৰ বাবে থার্মোফিলিক মাইক্র'বচ ব্যৱহাৰ কৰক। এই থার্মোফিলিচে উচ্চ তাপমাত্রাত ধুনীয়াকৈ গলনত সহায় কৰে। যিহেতু অধিক তাপমাত্রাত এই ধৰনৰ মাইক্রোঅর্গেনিজম বিলাকৰ প্রক্রিয়াকৰণ কৰা হয়, সেই বাবেই বহুতো পচনশীল আৰ পেথোলজিকেল অর্গেনিজম বোৰ এই উচ্চ তাপমাত্রাত জীয়াই থাকিব নোৱাৰে। গতিকে যদি আপুনি পাক ঘৰৰ বর্জ্য পদার্থৰ পৰা উলিওৱা এই অর্গেনিজম বিলাকক আৰু বিষাক্ত পদার্থ বিলাকক নষ্ট কৰি তাৰ পিছত বায়'গেছ প্লেণ্টত জমা কৰি মিথেন গেছ তৈয়াৰ কৰা হয় তেতিয়া খুবেই ভাল হয়।

প্রিডাইজেষ্টাৰ প্লেন্টত অধিক উচ্চ তাপমান ব্যৱহাৰ কৰা হয়। প্রিডাইজেষ্টাৰ প্লেন্টত থার্মোফিলিচৰ বৃদ্ধিটো গৰম পানীৰ সৈতে মিহলাই 55-60o চেন্ট্রিগেডত ৰখা হয়। এই গৰম পানী খিনি সৌৰ হিটাৰৰ পৰা পোৱা যায়।

কঠিন বর্জ্য পদার্থৰ এটা বায়'গেছ প্লেন্ট সুচাৰুৰূপে চলোৱাটো নির্ভৰ কৰে বর্জ্য পদার্থখিনি কিমান কার্যকৰী ভাবে কোনো সমষ্যা নকৰাকৈ আৰু প্লেন্টটো বন্ধ নোহোৱাকৈ চলাব পাৰি তাৰ ওপৰত। প্লেন্টটো সাধাৰনতে বন্ধ তেতিয়া হয় যেতিয়া ঘন বায়'মাচ বিলাকক মাইক্রোঅর্গেনিজম বিলাকে প্রক্রিয়াকৰণ কৰিব নোৱাৰে। এই সমষ্যাৰ যুক্তিপূর্ণ সমাধান হ'ল কঠিন বর্জ্য বিলাকক লেপেটীয়া তৰল পদার্থলৈ ৰূপান্তৰিত কৰা, তেতিয়া হ'লে মাইক্র'বিয়েল প্রক্রিয়াৰ বাবে যথেষ্ট সুবিধা হয়। এটা উচ্চ ক্ষমতা সম্পন্ন মিক্সাৰৰ দ্বাৰা এই কঠিন বর্জ্য পদার্থ বিলাকক লেপেটীয়া তৰল পদার্থলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিব পৰা যায়।

প্রিডাইজেচন টেঙ্কৰ পিছত, তৰল বর্জ্য পদার্থবোৰ প্রধান টেঙ্কত প্রবেশ কৰে, য'ত মিথানোককাচ গ্রুপৰ আর্কবেক্টেৰিয়াৰ লগত মিহলি হৈ এনাৰ'বিক প্রক্রিয়াকৰণৰ কাম আৰম্ভ হয়। এই বেক্টেৰিয়াবোৰ প্রাকৃতিকভাবে কোনো জন্তুৰ (পশু) পৌষ্টিক নালীত থাকে। প্রধানত এই তৰল পদার্থত থকা চেলুলজিক পদার্থৰ পৰা মিথেন গেছ তৈয়াৰ হয়।

এই অজীর্ণ লিগনোচেলুল'জিক আৰু হেমিচেলুল'জিক বস্তুবোৰ ইয়াৰ পিছত প্রতিষ্ঠাপক টেঙ্কলৈ পৰিবাহিত হয়। প্রায় এমাহ মানৰ পিছত গৈ উচ্চ গুণমান সম্পন্ন সাৰ প্রতিষ্ঠাপক টেঙ্কৰ পৰা খান্দি উলিয়াব লাগে। তেতিয়া সেই সাৰৰ কোনো প্রকাৰৰ দূর্গন্ধ নেথাকে। জীৱদেহাৰ গেলা পচা অংশখিনি মিহলি হৈ তৈয়াৰ হোৱা এই জৈৱ বিষয়বস্তুখিনি অতি উচ্চ মাত্রাৰ সাৰুৱা হয় আৰু ইয়াৰ ফলত মাটিও যথেষ্ট পৰিমাণৰ সাৰুৱা হয়।

যিহেতু গেছখিনি প্রধান টেঙ্কত গৈ জমা হয়, সেইবাবেই গেদখিনি লাহে লাহে জমা হৈ ওপৰলৈ উঠি আহিব ধৰে। সর্বাধিক 8 ফুট গেদৰ বাবে 3 ৰ 35এম গেছ জমা হয়। এই গেছ খিনিত মিথেন (70 - 75%), কার্বন ডাইঅক্সাইড (10-15%) আৰু জলীয় বাস্প (5-10%) থাকে। এই গেছক জি আই পাইপ লাইনৰ যোগেদি লেম্প পোষ্টলৈ নিয়া হয়। ঘনীভূত জলীয় বাস্পৰ বাবে নালী তৈয়াৰ কৰি দিয়া হয়। এই গেছৰ সাহায্যত নীলা বৰণীয়া পোহৰ তৈয়াৰ হয় আৰু ৰন্ধাৰ কামত এই গেছ ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা যায়।

এই প্লেন্টত তৈয়াৰ হোৱা গেছখিনি প্লেন্টৰ চৌদিশে দিয়া পোহৰৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। তৈয়াৰ হোৱা সাৰ খিনি অধিক উচ্চ মাত্রাৰ হয় আৰু ইয়াক পথাৰত মাটি সাৰুৱা কৰিবৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

এই বায়'গেছৰ সফলতা খিনি প্রধানকৈ নির্ভৰ কৰে কিমান ধুনীয়াকৈ ৰন্ধা ঘৰৰ পৰা পোৱা বর্জ্য পদার্থবোৰ পৃথকীকৰণ কৰা হয় তাৰ ওপৰত। যিবিলাক পদার্থ সুচাৰুৰূপে এটা বায়'গেছ প্লেন্ট চলাবলৈ বাধা দিব পাৰে, সেইবোৰ হ'ল নাৰিকলৰ খোলা, বাকলি, কনীৰ খোলা, পিঁয়াজৰ বাকলি, হাড়, প্লাষ্টিকৰ টুকুৰা ইত্যাদি। স্টীলৰ ব্যবহূত সামগ্রী যেনে, বাচন বর্তন, সা-সঁজুলী ইত্যাদিবোৰে প্লেন্টত প্রবেশ কৰিলে প্লেন্টটো নষ্ট হৈ যোৱাৰ সম্ভাবনা থাকে, পিঁয়াজৰ বাকলি, নাৰিকলৰ বাকলি আৰু প্লাষ্টিকৰ টুকুৰা বিলাকে প্রিডাইজেষ্টাৰ আৰু প্রধান ডাইজেচন টেঙ্কৰ মাইক্র'বিয়েলৰ ওপৰত ক্ষতিকৰ প্রভাব পেলায় আনকি প্লেন্টটো সম্পূর্ণকৈ নষ্ট কৰিও দিব পাৰে।

উৎস: আইএনডিজি দল

শেহতীয়া উন্নীতকৰণ: : 6/21/2020



© C–DAC.All content appearing on the vikaspedia portal is through collaborative effort of vikaspedia and its partners.We encourage you to use and share the content in a respectful and fair manner. Please leave all source links intact and adhere to applicable copyright and intellectual property guidelines and laws.
English to Hindi Transliterate