আলুখেতি

জাত সমূহৰ বৰ্ণনা

ব্ৰহ্মপুত্ৰ উত্তৰ পাৰে কুফ্রি মেঘা জাতটো ডিচেম্বৰ মাহৰ মধ্য ভাগলৈকে ৰুব পাৰি ৷

মাটি নিৰ্বাচন

পানী জমা হব নোৱাৰা পলসুৱা বা বালিঅঁহীয়া মাটি এই খেতিৰ বাবে উপযোগী ৷ মাটি ডোখৰ জৈৱিক পদাৰ্থ সমৃদ্ধ হোৱা দৰকাৰ৷ আলুখেতি কৰিবলৈ শস্য ক্ৰমৰ লগত এটা মাহজাতীয় শস্য যোগ দিলে মাটিডোখৰ উপকৃত হয় ৷

মাটি প্ৰস্তুতি

মাটিডোখৰ যাতে ভালদৰে চাহ হয় তালৈ লক্ষ্য ৰাখি ভালদৰে কেইবাবাৰো চহাব লাগে আৰু ভালদৰে সমান কৰিব লাগে যাতে খেতিডৰাৰ মাজত পানী ৰব নোৱাৰে ৷ আলুবোৰ দিবলৈ মাটিডৰাত ৫০ চে: মিটাৰ দূৰত্বত লোৰ খান্দিব লাগে ৷

ৰোৱাৰ সময়

মধ্য অক্টোবৰৰ পৰা মধ্য নবেম্বৰ মাহলৈকে আলু ৰোৱাৰ বাবে উপযুক্ত সময়৷ কুফ্ৰি সেন্দুৰী জাতটোৰ বাবে ৰোৱাৰ সময় মধ্য ডিচেম্বৰলৈকে পিচুৱাব পাৰি ৷

ৰোৱাৰ পদ্ধতি

চকুৰ পৰা পোখা মেলা আলুবোৰ লোৰবোৰত গজালিবোৰ ওপৰমুৱাকৈ ৰুব লাগে ৷ গজালিবোৰ ভাগি নাযায় তাকৈ চকু ৰাখিব লাগে৷

বীজ নিৰ্বাচন

ৰুবৰ বাবে আলুৰ বীজবোৰ ভাইৰাচ মুক্ত আৰু গজালি ওলোৱা হব লাগে ৷ ৰুবৰ বাবে আলুবোৰৰ আকাৰ ২.৫ চে:মিটাৰ মান পৰিধিৰ হব লাগে ৷ যদি আলুবোৰৰ আকাৰ ডাঙৰ হয় তেতিয়া আলুটো দীঘলে দীঘলে কাটি লব লাগে, চাব লাগে যাতে প্ৰত্যেকটো ভাগত ২-৩ টাকৈ চকু থাকে ৷

ৰোৱৰ বাবে আলু সংগ্ৰহ

ৰুবৰ বাবে আলুবোৰ অনুমোদিত জাতৰ হব লাগে আৰু কোনো স্বীকৃতি প্ৰাপ্ত প্ৰতিষ্ঠানৰ পৰাহে সংগ্ৰহ কৰিব লাগে ৷

বীজ শোধন

কাটি ৰোৱাৰ বাবে ব্যৱস্হা কৰা আলুবোৰ ৰোৱাৰ আগেয়ে মেনক’জেব (ডায়েথেন এম - ৪৫) ৫ গ্ৰাম ১ লিটাৰ পানীত মিহলাই আলুবোৰ ১০ মিনিট সময় ডুবাই ৰাখিব লাগে ৷ যদি উপৰোক্ত ঔষধৰ অভাৱ হয় তেন্তে ০.১ শতাংশ বিনমিল (বেনলেট) জাতীয় ঔষধৰ মিশ্ৰনো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে ৷ তাৰ পিছত আলুবোৰ ভালদৰে  শুকাবলৈ দিব লাগে আৰু মৰাপাটৰ বস্তাৰে ২-৩দিন মান ঢাকি ৰাখিব লাগে ৷

বীজৰ পৰিমান

যদি বীজৰ আলুবোৰৰ আকাৰ ২.৫ চে:মিটাৰ (২৫ গ্ৰাম) মান পৰিধিৰ হয় তেতিয়া হেক্টৰে প্ৰতি ২২.৫-২৫ কুইন্টল আলুৰ প্ৰয়োজন হব আৰু শাৰীৰ মাজত আলুৰ পৰা আলুৰ ব্যৱধান ১৫ চে:মিটাৰ মান ৰাখিব ৷ যদি আলুৰ আকৃতি ডাঙৰ হয় তেতিয়া শাৰীৰ ভিতৰৰ আলুৰ পৰা আলুৰ দুৰত্ব বঢ়াই দিবও পাৰে ৷

সাৰ প্ৰয়োগ

ৰোৱাৰ আগেয়ে প্ৰতি হেক্টৰত ২০ গাড়ী মান পামজাত সাৰ প্ৰয়োগ কৰি লব লাগে ৷

ৰাসায়নিক সাৰৰ সম্পূৰ্ণ অংশ মিহলাই লোৰবোৰত প্ৰয়োগ কৰি পাতলীয়াকৈ মাটিৰে ঢাকি দিব লাগে আৰু লক্ষ্য ৰাখিব লাগে যাতে ৰাসায়নিক সাৰ আৰু আলুৰ মাজত সংস্পৰ্শ নহয় ৷

ভূমি আৱৰণী (Mulching) : বৰষুণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল আলু খেতিত ভূমি আৱৰণীৰ প্ৰয়োগে যথেষ্ট পৰিমানে উৎপাদন বৃদ্ধিত সহায় কৰে ৷ মেটেকা গছেৰে ভূমি আৱৰণী কৰিব পাৰি কিন্তু এই সামগ্ৰীৰে ভূমি আৱৰণী কৰিলে আলুৰ ছালবোৰ মাজে মাজে সেউজীয়া ৰঙৰ হয় কাৰণ সূৰ্য্যৰ পোহৰ পোনে পোনে আলুৰ ওপৰত পৰিলে এনে ৰং ধৰে ৷ আলুবোৰত সেউজীয়া ৰং ধৰিলে ব্যৱহাৰৰ অনুপযোগী হয় ৷ এনে অসুবিধাৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ এই আৱৰণীৰ ওপৰিও মাটিৰে এটা পাতল তৰপ দিব লাগে আৰু তেনে কৰিলে আলু সেউজীয়া হোৱাৰ পৰা কিছু পৰিমানে ৰক্ষা পাব পাৰে ৷ এনে প্ৰথা প্ৰয়োগ কৰিলে আলুখেতি কিছু পৰিমানে এন্দুৰৰ আক্ৰমণৰ পৰাও হাত সাৰিব পাৰি ৷

জলসিঞ্চনৰ ব্যৱস্থা

আলু খেতিৰ লোৰবোৰত জলসিঞ্চনৰ ব্যৱস্হা কৰিব লাগে ৷ সাধাৰণতে আলু খেতিত তিনিটা সময়ত জলসিঞ্চনৰ কৰিব লাগে ৷ প্ৰথম : ২৫ দিনত, দ্বিতীয় : ৬০ দিনত আৰু তৃতীয় : ৮০ দিনত ৷ ভূমি আৱৰণী প্ৰয়োগ কৰা খেতিত গজালি ওলোৱাৰ ২৫ আৰু ৬০ দিনৰ পিছত প্ৰয়োগ কৰিব লাগে ৷ জলসিঞ্চনৰ কৰাৰ সময়ত এটা কথা মনত ৰাখিব লাগে যাতে পানী আলুৰ লোৰবোৰ পূৰাই পানী প্ৰয়োগ কৰা নহয় ৷

অপতৃণ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু পৰিচৰ্য্যা

প্ৰথম আৰু দ্বিতীয়বাৰ জলসিঞ্চন কৰাৰ আগে আগে গছৰ গুৰিত মাটি চপাই দিব লাগে ৷ কিন্তু বৰষুণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল খেতিত ৰোৱাৰ ২৫ আৰু ৬০ দিন মানত গছৰ গুৰিত মাটি চপাই দিব লাগে ৷ মাজে মাজে খেতি ডৰাত বনবাতবোৰ নিৰাই চাফা কৰি ৰাখিব লাগে ৷

শস্য ৰক্ষা

(ক) পোক–পৰুৱা :

• যি বোৰ খেতি পথাৰত ৰঙা পৰুৱা আৰু  অন্য মাটিত থকা পোকৰ উপদ্ৰৱ বেচি তেনে ঠাইত খেতি ডৰাত মাটি চপোৱাৰ সময়তে হেক্টৰত ১৫ কি: গ্ৰামকৈ ফৰেট (থিমেট) ১০ জাতৰ দানা যুক্ত ঔষধ নতুবা হেক্টৰে প্ৰতি ৪০ কি: গ্ৰাম মালাথিয়ন ৫ শতাংশ পাউদাৰ প্ৰয়োগ কৰিলে এনে পোকৰ আক্ৰমণৰ পৰা হাত সাৰিব পাৰি ৷
• মাটি চপোৱাৰ সময়ত হেক্টৰে প্ৰতি ১৫০ কি: গ্ৰাম খলিহৈ প্ৰয়োগ কৰিলে ৰঙা পৰুৱা আৰু উঁইৰ আক্ৰমণৰ পৰা হাত সাৰিব পাৰি ৷
• মোৱাপোক আৰু এপিলেক্না বিটল পোকৰ আক্ৰমণৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ হেক্টৰে প্ৰতি ১.৫ লিটাৰ ৫০ ই. চি. শক্তিৰ মালাথিয়ন ঔষধ ৫০০-৬০০ লিটাৰ পানীৰ মিশ্ৰণ নাইবা হেক্টৰে প্ৰতি ১.৫ লিটাৰ ডাইমেক্ৰণ ঔষধ ৫০০-৬০০ লিটাৰ পানীত মিহলায় স্প্ৰে কৰিব লাগে ৷

(খ) বেমাৰ :

ব্লাইট বেমাৰৰ বাবে

• ১-২ দিনৰ ব্যৱধানত ডায়েথেন এম ৪৫ ঔষধ প্ৰতি লিটাৰ পানীত ২.৫ গ্ৰাম মিহলাই নাইবা ৰিভমিল এম জেদ-৭২ ঔষধ ২ গ্ৰাম/ লিটাৰ পানীত মিহলাই আৰু ডায়েথেন এম ৪৫ ঔষধ ২.৫ গ্ৰাম/ লিটাৰ পানীত মিহলাই এটাৰ পিছত আনটো ঔষধ ১২ দিনৰ ব্যৱধানত গছত শক্তিশালী স্প্ৰেয়াৰেৰে তলত দিয়া ধৰণে স্প্ৰে কৰিব পাৰিলে ব্লাইট বেমাৰৰ পৰা সকাহ পাব পাৰি ৷
• আগতিয়া বা প্ৰাৰম্ভিক অৱস্হাত (১ম মাহত) ৬০ লিটাৰ পানী প্ৰতি হেক্টৰত ৷
• মধ্যভাগত (২য় মাহত) ৮০০ লিটাৰ পানী প্ৰতি হেক্টৰত ৷
• শেহতীয়া/প্ৰাত: ভাগত (৩য় মাহত) ১০০০ লিটাৰ পানী প্ৰতি হেক্টৰত ৷
• প্ৰথমটো স্প্ৰে ১০–১৫ ডিচেম্বৰৰ ভিতৰত প্ৰয়োগ কৰিব লাগে ৷ যদিহে স্প্রে কৰোঁতে বৰষুণ হয় তেন্তে স্প্ৰে কৰিব লগা মিশ্ৰণটোত ০.৫ মি:লিটাৰ ট্রাইটন নামর আঠা প্ৰতি লিটাৰ পানীত সংযোগ কৰি লব লাগে ৷
• বতৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বিশেষকৈ বতৰ যদি মেঘাচ্চন্ন হৈ থাকে তেনে অৱস্হাত প্ৰতিষেধক হিচাবে ডায়েথেন এম ৪৫ ঔষধ স্প্ৰে কৰিব লাগে ৷ ডায়েথেনৰ ঠাইত জিনেব (ডায়েথেন এম ৭৮) প্ৰতিলিটাৰ পানীত ২৫ গ্ৰাম ঔষধৰ মিশ্ৰনো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে ৷ যদি বেমাৰৰ লক্ষণ পৰিলক্ষিত হয় তেনে অৱস্হাত ৭ ৰ পৰা ১০ দিনৰ ব্যৱধানত বতৰৰ ওপৰত লক্ষ্য ৰাখি স্প্ৰে কৰাৰ ব্যৱস্হা কৰিব লাগে ৷ স্প্ৰে কৰোতে গছ পাতৰ তলফালেও ঔষধ পৰাকৈ স্প্ৰে কৰিব লাগে ৷

পথাৰতে বীজৰ বাবে আলু সংৰক্ষণ

• বীজৰ বাবে সংগ্রহ কৰা আলু সদায় পুৰঠ আলুগছৰ পৰাহে সংগ্রহ আৰু সংৰক্ষণ কৰিব লাগে ।
• সৰু আকৃতিৰ (৫-১৫ গ্রাম ওজনৰ) আলুহে সংৰক্ষণ কৰিবলৈ সুবিধা হয় ।
• ৭৫ গ্রাম/মিটাৰ হিচাবে ৰক্ষা আলুহে লাভজনক অথবা সুবিধাজনক ।
• বীজৰ বাবে সংগ্রহ কৰা আলুবোৰ ১০-১৫ দিনমান চাঁত শুকুৱাব লাগে আৰু তাৰ পিচত ৩ শতাংশ বৰিক পাউদাৰ ৩০ মিনিটমান শোধন কৰিব লাগে । ইয়াৰ পিচতো আকৌ ০.২৫ শতাংশ মেনক'জেব ঔষধৰ দ্বাৰা ২০ মিনিট সময় আলুবীজবোৰ শোধন কৰিব লাগে ।
• আলুত হোৱা পখীলাৰ বাবে বীজবোৰ ৫ শতাংশ মালাথিয়ণৰ পাউদাৰ শোধন কৰিব লাগে ।
• ৪ চে:মি: মান ডাঠ নিমগছৰ অথবা ইউকেলিপটাচ্ গছৰ পাত সংৰক্ষণ কৰিব লগা আলুৰ তলত আৰু ওপৰত প্রলেপ দিলেও আলুত হোৱা পখিলাৰ পৰা হাত সাৰিব পাৰি ।
• সঘনাই সংৰক্ষণ কৰা আলুবোৰ নীৰিক্ষণ কৰিব লাগে আৰু পচিযোৱা আলুবোৰ আতৰায় দিব লাগে।
• আগষ্ট মাহত আলুবোৰৰ দেহৰ পৰা ওলোৱা পুখাবোৰ চিঙি পেলাব লাগে ।

উৎস: অসম কৃষি বিশ্ববিদ্যালয়, যোৰহাট।