বানপানীৰ পিছৰ পৰিবেশ আৰু আমি লবলগীয়া সাবধানতা

সমগ্ৰ অসমত প্ৰলয়ঙ্কৰী বানপানীয়ে যি এক ভয়ানক পৰিবেশৰ সৃষ্টি কৰিলে তাতকৈ ভয়ানক আন এক পৰিবেশৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ অসমৰ সমূহ বানাক্ৰান্ত মানুহৰ লগতে ৰাজ্যখনৰ স্বাস্থ্যকৰ্মী সকল নিজকে প্ৰস্তুত কৰি তুলিবলৈ ব্যৱস্থা হাতত লোৱাৰ সময় সমাগত। কাৰণ বানপানীয়ে সাধাৰণতে যিমান মানুহৰ প্ৰাণ কাঢ়ি নিয়ে তাতকৈ বানপানী গুচি যোৱাৰ পিছত বানাক্ৰান্ত অঞ্চলত দেখা দিয়া মহামাৰীৰ বাবে বহু বেছি মানুহৰ মৃত্যু হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। বানপানীৰ সময়ত বিভিন্ন বৈদ্যুতিন মাধ্যমে বানাক্ৰান্ত অঞ্চলৰ দুখ দুৰ্দশাৰ পৰিবেশ লাইভ টেলিকাষ্ট কৰি সমগ্ৰ বিশ্বক দেখুৱালেও বানপানী গুচি যোৱাৰ পিছত বানাক্ৰান্ত অঞ্চলত সাম্ভাব্য মহামাৰীৰ বিষয়ে কোনো সজাগতা মূলক অনুষ্ঠান কৰা দেখা নাযায়। সেয়ে ৰাজ্যখনৰ এক সৰু স্বাস্থ্যকৰ্মী হিচাপে আপোনালোকক বানাক্ৰান্ত অঞ্চলত সাম্ভাব্য মহামাৰী আৰু আমি লবলগীয়া সাবধানতা সম্বন্ধে অলপ লিখিবলৈ চেষ্টা কৰিলোঁ।
বানপানী গুচি যোৱাৰ পিছত বানাক্ৰান্ত অঞ্চলত সাধাৰণতে মূলতঃ দুই ধৰণৰ বেমাৰৰ সংক্ৰমণ হোৱা দেখা যায় যিবিলাকে যিকোনো সময়ত মহামাৰীৰ ৰূপ ধাৰণ কৰিব পাৰে ।
(১) Water Born Diseases অৰ্থাৎ লেতেৰা পানীৰ জৰিয়তে বিয়পা বেমাৰ যেনে- কলেৰা বা ডায়েৰিয়া, টাইফয়েড জ্বৰ, হেপাটাইটিছ এ, লেপ্টস্পাইৰছিছ ইত্যাদি
(২) Vector Born Diseases অৰ্থাৎ মহ বা তেনেকুৱা জীৱৰ জৰিয়তে বিয়পা বেমাৰ যেনে-মেলেৰিয়া, ডেঙ্গি, ৱেষ্ট নাইল ফিভাৰ ইত্যাদি
ওপৰত উল্লেখ কৰা দুয়ো ধৰনৰ বেমাৰ যদিও বানাক্ৰান্ত অঞ্চলসমূহত মহামাৰী ৰূপে থিয় দিয়াৰ সম্ভাৱনা থাকে তথাপিও চহৰাঞ্চলত বিশেষকৈ vector born diseases অৰ্থাৎ মেলেৰিয়া, ডেঙ্গি আদি হোৱাৰ সম্ভাৱনা অধিক। ইফালে গাওঁ অঞ্চলত মেলেৰিয়া ডেঙ্গিৰ উপৰিও কলেৰা বা ডায়েৰিয়া, টাইফয়েড জ্বৰ ইত্যাদি হোৱাৰ খুব সম্ভাৱনা থাকে। বানপানী গুচি যোৱাৰ পিছত বানাক্ৰান্ত অঞ্চলত সাধাৰণতে অত্যাধিক লেতেৰা পৰিবেশে বিৰাজ কৰে... বিশুদ্ধ খোৱা পানীৰ অভাৱ, যতে ততে প্ৰেচাব পায়খানা কৰা, লেতেৰা পানীৰেই গা ধোৱা বা প্ৰেচাব পায়খানা কৰা, বাৰীৰ শাক পাচলি বানপানীত নষ্ট হৈ যোৱাৰ ফলত অপুষ্টিকৰ আৰু লেতেৰা খাদ্য খোৱা, গ্ৰাম্যাঞ্চলৰ সৰু লৰা ছোৱালীয়ে লেতেৰা বোকা পানীত খেলা ধূলা কৰা, পিছ পৰা চৰ অঞ্চলত বানাক্ৰান্ত বহুত মানুহ একেলগে এটা নিৰ্দিষ্ট ঠাইত কেম্প কৰি থকা, বানপানী গুচি যোৱাৰ পিছত প্ৰচন্ড ৰদ বা গৰম, চহৰাঞ্চলত যতে ততে লেতেৰা পানী জমা হোৱাৰ ফলত তাত বেমাৰ সৰবৰাহকাৰী মহৰ অত্যাধিক বংশবৃদ্ধি ইত্যাদিয়ে বানাক্ৰান্ত অঞ্চলসমূহৰ পৰিবেশ আৰু অধিক অস্বাস্থ্যকৰ কৰি তোলে। ইয়াৰ উপৰিও বানপানী গুচি যোৱাৰ পিছত গ্ৰাম্যাঞ্চলত যতে ততে জমা হৈ থকা লেতেৰা পানীত আবদ্ধ হৈ থকা সৰু সৰু মাছ অত্যাধিক খোৱাৰ ফলতো ডায়েৰিয়া বা ডিচেন্ট্ৰি হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। বানাক্ৰান্ত অঞ্চলত মানুহ বিলাক লেতেৰা পানীৰ সংস্পৰ্শলৈ আহিলেই সেয়া খোৱাৰ মাধ্যমেৰেই হওঁক বা ব্যৱহাৰৰ মাধ্যমেৰেই হওঁক, বেমাৰৰ বীজাণুবিলাক তৎক্ষণাৎ মানুহৰ দেহলৈ বিয়পি যোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে কিন্তু তৎমুহূৰ্ততে বেমাৰৰ লক্ষণবোৰ দেখা নিদিবও পাৰে। মানুহৰ দেহত বেমাৰৰ বীজানু সুমোৱা আৰু বেমাৰৰ লক্ষণ দেখা দিয়াৰ মাজত কিছু সময়ৰ প্ৰয়োজন হয় যাক চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ ভাষাত incubation period বুলি কয় আৰু সেই কাৰণে কেতিয়াবা বানপানী গুচি যোৱাৰ দুই তিনি সপ্তাহ পিছতহে বেমাৰৰ প্ৰাদূৰ্ভাৱ বেছি হোৱা দেখা যায়। এই সময়ত বানাক্ৰান্ত মানুহৰ দেহত দেখা দিয়া সাধাৰণ লক্ষণসমূহ হল-

জ্বৰ, মূৰৰ বিষ, পেটৰ ভিতৰত কামোৰৰ নিচিনা বিষ আৰু ডায়েৰিয়া অৰ্থাৎ অত্যাধিক পনীয়া শৌচ।
ইয়াৰ উপৰিও লেপ্টস্পাইৰছিছৰ প্ৰাৰম্ভিক সাধাৰণ লক্ষণ যেনে জ্বৰ, গাৰ বিষ, মূৰৰ বিষ ইত্যাদি হেপাটাইটিছ এ ৰ সাধাৰণ লক্ষণ যেনে সামান্য জ্বৰৰ লগতে ভোক নলগা, অলস বা দুৰ্বলতা, বমিৰ ভাব, পেটৰ বিষ, অত্যাধিক হালধীয়া প্ৰেচাব বা পায়খানা, চকু আৰু ছালৰ ৰং হালধীয়া হোৱা দেখা দিব পাৰে।

টাইফয়েড জ্বৰৰ প্ৰাৰম্ভিক সাধাৰণ লক্ষণ যেনে মূৰৰ বিষ, অত্যাধিক জ্বৰ, পনীয়া শৌচ, অৰুচি, টেঙা উগাৰ ইত্যাদি,

কলেৰাৰ সাধাৰণ লক্ষণ যেনে অত্যাধিক পনীয়া শৌচ, বমি, পেটৰ বিষ ইত্যাদি,

মেলেৰিয়াৰ সাধাৰণ লক্ষণ যেনে প্ৰচন্ড জ্বৰ লগতে মূৰৰ বিষ, কপি কপি জ্বৰ, ঠান্ডা লগা, বমি, গাৰ বিষ ইত্যাদি

ডেঙ্গিৰ প্ৰাৰম্ভিক সাধাৰণ লক্ষণ যেনে প্ৰচন্ড জ্বৰৰ লগতে অৰুচি, বমি, ছাল ৰঙা পৰি যোৱা, ছালৰ তলত তেজ গোট মাৰি সৰু সৰু ৰঙা দাগ হোৱা, খুব গাৰ বিষ, ইত্যাদি লক্ষণ দেখা দিব পাৰে। উপৰুক্ত লক্ষণসমূহ দেখা দিয়াৰ লগে লগে তৎক্ষণাৎ ওচৰৰ স্বাস্থ্যকেন্দ্ৰ বা চিকিৎসা কৰ্মীসকলৰ লগত যোগাযোগ কৰি প্ৰয়োজনীয় ব্যৱস্থা হাতত লব লাগে।
বানাক্ৰান্ত অঞ্চলত বিভাগীয় স্বাস্থ্যকৰ্মী সকলে যথাসম্ভৱ প্ৰয়োজনীয় ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিলেও বানাক্ৰান্ত মানুহখিনি সজাগ নহলে চিকিৎসা কৰ্মীসকলে লোৱা কোনো ব্যৱস্থাই সেই অঞ্চলত উন্নত স্বাস্থ্য জনিত পৰিবেশৰ সৃষ্টি কৰিব নোৱাৰে। সেয়ে বানাক্ৰান্ত অঞ্চলসমূহত আমি সচেতন মহলে তলত দিয়া ধৰণে সজাগতাৰ ব্যৱস্থা কৰিব লাগে...
1. বিশুদ্ধ খোৱা পানীৰ ব্যৱস্থা কৰিব লাগে আৰু যদি বিশুদ্ধ পানীৰ ব্যবস্থা নাই তেন্তে পানী উতলাই গৰম কৰি নাইবা পানীৰ লগত ক্লৰিন টেবলেট মিহলাই খাব লাগে।
2. বেছি বেছি ORS খাব লাগে।
3. জ্বৰৰ কাৰণে antipyretic বা analgesics টেবলেট খাব লাগে ।যিকোনো জ্বৰৰ ক্ষেত্ৰত তৎক্ষণাৎ তেজ পৰীক্ষাৰ ব্যবস্থা কৰিব লাগে।
4. খোৱা বোৱাৰ আগতে নিজৰ হাত চাবোনেৰে পৰিস্কাৰ কৰি লব লাগে।
5. খোৱা খাদ্য ঢাকি ৰাখিব লাগে আৰু খোৱা বস্তু খোৱাৰ আগত পৰিস্কাৰকৈ ধুই লব লাগে।
6. লেতেৰা পানীৰ সংস্পৰ্শলৈ অহা পিন্ধা কাপোৰ কানি পৰিস্কাৰকৈ ধুই ৰাখিব লাগে, পাৰিলে পানীৰে উতলাই ধুব লাগে।
7. সৰু লৰা ছোৱালীয়ে খেলা ধূলা কৰা পুতলা বা তেনে বস্তুক পৰিস্কাৰকৈ ধুই ৰাখিব লাগে।
8. যিকোনো ধৰণৰ জ্বৰ, মূৰৰ বিষ, পেটৰ বিষ, পনীয়া শৌচ ইত্যাদি হলে তৎক্ষণাৎ ওচৰৰ স্বাস্থ্যকেন্দ্ৰ বা স্বাস্থ্যকৰ্মীৰ লগত যোগাযোগ কৰিব লাগে।
9. শিবিৰ বিলাকত শৌচ প্ৰেচাবৰ কাৰণে স্বাস্থ্যসন্মত শৌচাগাৰৰ ব্যৱস্থা কৰিব লাগে।
10. ঘৰৰ ওচৰত যিকোনো ঠাইত বা পাত্ৰত যাতে পানী আবদ্ধ হৈ নাথাকে তাৰ প্ৰতি চকু দিব লাগে।
11. ৰাজনীতিবিদ সকলে ৰাজনীতি পৰিত্যাগ কৰি বানাক্ৰান্ত শিবিৰৰ মানুহ খিনিৰ বাবে পুষ্টিকৰ খাদ্য, বিশুদ্ধ খোৱা পানী, স্বাস্থ্যসন্মত শৌচাগাৰ ইত্যাদিৰ লগতে স্বাস্থ্যজনিত সজাগতাৰ ব্যৱস্থা কৰি লাগে।

লেখক: ডা: জাহিদ আহমেদ

উৎস: স্বাস্থ্য দ্য হেলথ ছলিউশ্যনছ